Newsletter – Opryszczka
Opryszczkę wywołuje wirus HSV (Herpes simplex virus).
Według statystyk Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na świecie około 67% populacji poniżej 50. roku życia jest zakażonych wirusem HSV-1, a 13% osób w wieku 15‒49 lat ‒ wirusem HSV-2. Po 50 roku życia około 90% ludzi ma we krwi przeciwciała świadczące o kontakcie z wirusem opryszczki.
Opryszczka najczęściej atakuje skórę i błony śluzowe. Pierwszymi objawami z reguły są:
. przeczulica,
. świąd i pieczenie,
. mrowienie, ból.
Po kilku dniach pojawią się drobne pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem, które następnie pękają, a przez jakiś czas pozostają po nich owrzodzenia i nadżerki. Najczęściej zmiany goją się samoistnie, bez leczenia.
Większość osób kojarzy opryszczkę z niewielkimi i dającymi małe dolegliwości pęcherzykami, które szybko znikają. Natomiast opryszczka narządów rodnych lub zakażenie opryszczkowe różnych narządów może powodować poważne dolegliwości.
Istnieją dwa typy wirusa opryszczki:
HSV-1
HSV-2
Wirus HSV-1 wywołuje przede wszystkim infekcje w obrębie twarzy, jamy ustnej i górnej części ciała, a wirus HSV-2 powoduje głównie infekcje w okolicach narządów płciowych. Do infekcji dochodzi w wyniku kontaktu z osobą chorą lub zakażoną bezobjawowo.
Wirusem HSV-1 najczęściej zakażamy się w dzieciństwie, a wirusem HSV-2 po rozpoczęciu aktywności seksualnej.
Wirus wnika do organizmu przez błonę śluzową lub uszkodzoną skórę. Zakażenie przenosi się przez bezpośredni kontakt, ponieważ wirus znajduje się w wydzielinach. Możliwe jest też przeniesienie zakażenia z kobiety ciężarnej na płód lub na noworodka. Ponieważ wirus po wniknięciu do organizmu pozostaje już na zawsze w neuronach czuciowych w postaci utajonej, w sprzyjających warunkach może dojść do jego reaktywacji (opryszczka nawrotowa).
Opryszczka w okolicy ust (HSV-1) najczęściej przebiega bardzo łagodnie. Niemniej może infekcja mieć ciężki przebieg z powikłaniami narządowymi.
Objawy związane z opryszczką narządów płciowych są najbardziej widoczne w ciągu pierwszych 3-4 dni.
Pierwotna opryszczka narządów płciowych może być wywołana zarówno przez HSV-1, jak i HSV-2 i może przebiegać bezobjawowo. Wirus HSV-2 wywołuje częściej infekcje narządów płciowych. Pierwotna opryszczka narządów płciowych charakteryzuje się ciężkimi i długotrwałymi objawami ogólnoustrojowymi i miejscowymi. Istniejące wcześniej przeciwciała przeciwko HSV-1 mają łagodzący wpływ na nasilenie choroby wywoływanej przez wirusa HSV-2. Wcześniejsza infekcja ustno-wargowa HSV-1 wydaje się chronić przed lub może obniżyć ryzyko infekcji narządów płciowych HSV-2. Objawy pierwotnej opryszczki narządów płciowych są bardziej nasilone u kobiet, podobnie jak też powikłania.
Okres inkubacji pierwotnej opryszczki narządów płciowych wynosi zwykle 3-7 dni (ale może być od 1 dnia do 3 tygodni). Objawy ogólne obejmują gorączkę, ból głowy, złe samopoczucie i bóle mięśni (widoczne w pierwszych 3-4 dniach). Objawy miejscowe obejmują ból, swędzenie, bolesne oddawanie moczu, upławy z pochwy i cewki moczowej oraz tkliwe powiększenie węzłów chłonnych.
U kobiet pęcherzyki opryszczkowe pojawiają się na zewnętrznych narządach płciowych, wargach sromowych większych, wargach sromowych mniejszych oraz przedsionku pochwy, a nawet na szyjce macicy. W wilgotnych miejscach pęcherzyki pękają, pozostawiając nadżerki. Są one obserwowane częściej niż pęcherzyki z powodu kruchości cienkich ścianek pęcherzyków. Błona śluzowa pochwy reaguje na zakażenie wirusem stanem zapalnym i obrzękiem. Szyjka macicy jest zajęta w 70%-90% przypadków i charakteryzuje się wrzodziejącą lub martwiczą błoną śluzową szyjki macicy.
U niektórych pacjentek jedynym objawem jest zapalenie szyjki macicy. Dyzuria może być bardzo ciężka i może powodować zatrzymanie moczu. Jest ona związana zwykle z zapaleniem cewki moczowej, a wirusa można wyizolować z moczu. Infekcja HSV-1 powoduje zapalenie cewki moczowej częściej niż infekcja HSV-2.
U mężczyzn pęcherzyki opryszczkowe pojawiają się na żołędzi prącia, napletku, trzonie prącia, a czasem także na mosznie, udach i pośladkach. W suchych obszarach zmiany przechodzą w krosty, a następnie inkrustują. Opryszczkowe zapalenie cewki moczowej występuje u 30%-40% chorych mężczyzn i charakteryzuje się ciężką dyzurią i wydzieliną śluzową. Okolice odbytu i odbytnicy mogą być zajęte po stosunkach analnych (opryszczkowe zapalenie odbytnicy).
U mężczyzn i kobiet zmiany wrzodziejące utrzymują się od 4 do 15 dni – do wystąpienia inkrustacji i reepitelializacji. Czas wydalania wirusa wynosi średnio około 12 dni.
Opryszczka może powracać na skutek oddziaływania czynników zewnętrznych, w postaci:
- osłabienia organizmu,
- przemęczenia,
- wyziębienia organizmu,
- zabiegów stomatologicznych,
- stresu,
- miesiączki,
- niedożywienia,
- ekspozycji na silne promieniowanie słoneczne.
W latach 2015–2016 przeciwciała przeciw wirusowi HSV-1 i HSV-2 miało odpowiednio 47,8% i 11,9% ludzi. Częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem dla obu typów wirusa. Przeciwciała przeciwko wirusowi HSV-1 pojawiają się w dzieciństwie i korelują ze statusem społeczno-ekonomicznym, rasą i grupą kulturową. W wieku 30 lat 50% pacjentów o wysokim statusie społeczno-ekonomicznym i 80% o niższym statusie społeczno-ekonomicznym jest seropozytywnych. Począwszy od okresu dojrzewania pojawiają się przeciwciała przeciwko HSV-2, co koreluje ze stopniem aktywności seksualnej. W piątej dekadzie życia ponad 90% dorosłych w USA ma przeciwciała przeciwko wirusowi opryszczki.
Zakażenie wirusem opryszczki może powodować różne następstwa, w zależności od miejsca infekcji:
. opryszczkowe zapalenie mózgu,
. opryszczkowe zapalenie opon mózgowych,
. opryszczkowa choroba gałki ocznej,
. wyprysk opryszczkowy,
. zapalenie pęcherza lub narządów płciowych
. opryszczkowe pęcherzykowe zapalenie skóry,
. opryszczkowe zapalenie gardła i migdałków,
. mogą też być inne miejsca zakażenia wirusem opryszczki.
Zalecanym testem diagnostycznym do identyfikacji HSV-2 jest wymaz bezpośredni ze zmian pęcherzykowych (w ciągu 72 godzin od ich wystąpienia).
Lokalizacje wymazów obejmują pęcherzyki skórne, cewkę moczową, szyjkę macicy (przez wziernik pochwy), odbytnicę (za pomocą proktoskopów), spojówkę i badanie moczu. Hodowla wirusów jest nadal uważana za standardowe kryterium w diagnostyce HSV, a wykrywa wirusa aż u 70% pacjentów z wczesnymi pęcherzykami.
Reakcja łańcuchowa polimerazy HSV (PCR) jest testem z wyboru, jeśli bezpośrednie pobranie wymazu nie jest możliwe. Ma bardzo wysoką czułość, zwłaszcza we wczesnym stadium choroby. Test PCR jest szybszy i ma wyższą czułość niż hodowla wirusów. HSV można wykryć za pomocą enzymatycznego testu immunologicznego, który ma czułość równą czułości hodowli wirusa w zmianach we wczesnym stadium, ale jest wyższa niż hodowla w zmianach późnego stadium.
Rozmaz Tzancka nie pozwala na rozróżnienie serotypów wirusa HSV i ma niższą czułość niż inne testy. Fałszywie dodatnie wyniki rozmazu mogą wystąpić w przypadku zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca. Dodatni wynik rozmazu należy potwierdzić dodatkowym testem. Należy rozważyć badanie moczu i posiew, ponieważ objawy mogą przypominać ostrą infekcję dróg moczowych; nie zastępują one jednak innych testów diagnostycznych.
Wirusy opryszczki mogą przyczyniać się do rozwoju porażenia Bella.
Zalecane leczenie tłumiące nawracającą opryszczkę narządów płciowych HSV-2
Leczenie infekcji HSV-2 obejmuje acyklowir, famcyklowir i walacyklowir.
Szczegółowy opis leczenia na Blogu.