Suplementy w chorobach reumatycznych.
Wiele osób cierpiących na choroby reumatyczne próbuje suplementów w celu złagodzenia dolegliwości.
Badania wykazują, że ponad 6 na 10 osób z fibromialgią, prawie 8 osób na 10 z chorobą Sjögrena i ponad 8 na 10 chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS) przyjmuje suplementy diety.
Niezależnie od objawu – bólu, obrzęku czy zmęczenia – można znaleźć suplement, który ma go złagodzić. Ale czy te suplementy działają i czy są bezpieczne? Przegląd badań opublikowany w RMD Open, obejmujący 24 przeglądy systematyczne i 150 artykułów oryginalnych, sugeruje, że potrzebne są dalsze wysokiej jakości badania nad ich wpływem na choroby reumatologiczne.
Większość badań skupiała się na chorych z RZS lub chorobie zwyrodnieniowej stawów (OA), w przypadku których poziom dowodów jest w najlepszym przypadku umiarkowany.
„Badania w tej dziedzinie zwykle nie są zbyt wysokiej jakości, między innymi dlatego, że nie ma na nie środków finansowych, a produkty są odmienne” – powiedziała Janet Funk, profesor w Szkole Nauk o Żywieniu i Wellness na Uniwersytecie Uniwersytet Arizony, Tucson, Arizona.
Jakość suplementów diety jest różna i nie podlegają one regulacjom prawnym takim jak leki. Dlatego bezpieczniej jest stosować suplementy znanych firm farmaceutycznych niż niszowe produkty bez jakichkolwiek badań.
Suplementy witaminowe są podstawą wielu zaleceń – przyniosą korzyści, gdy dana osoba ma niedobór określonej witaminy lub minerału” – twierdzą Elena Philippou, profesor nadzwyczajny żywienia i dietetyki na Uniwersytecie w Nikozji w Nikozji na Cyprze oraz Elena Nikiphorou , MBBS, reumatolog w King’s College London w Londynie. Dla niektórych pacjentów niedobór jest poważnym problemem.
Retrospektywne badanie kohortowe opublikowane w Journal of Clinical Medicine wykazało, że u osób chorych na RZS o 17% częściej niż w grupie kontrolnej dobranej pod względem wieku występowały niedobory składników odżywczych, być może dlatego, że objawy takie jak zmęczenie, ból i nudności wpływają na ich nawyki żywieniowe.
Witamina D, która przyłącza się do receptorów komórek odpornościowych w celu stłumienia stanu zapalnego, jest najpopularniejszym suplementem diety wśród pacjentów reumatologicznych. Niedobór witaminy D jest powszechny u osób chorych na RZS, toczeń, chorobę Sjögrena, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, twardzinę układową i fibromialgię.
Kortykosteroidy mogą również zwiększać ryzyko niedoboru witaminy D.
W przypadku RZS dowody wskazują na niewielką poprawę w trakcie suplementacji witaminy D. Systematyczny przegląd 11 badań obejmujących 3049 pacjentów opublikowany w Nutrition Reviews wykazał, że suplementacja witaminy D znacząco zmniejszyła ból i wskaźnik aktywności choroby w 28 stawach (DAS28), obniżając zarówno białko C-reaktywne (CRP), jak i współczynnik sedymentacji erytrocytów (OB).
Jak wynika z przeglądu badań opublikowanego w SN Comprehensive Clinical Medicine, badania dotyczące korzyści suplementacji witaminą D w leczeniu objawów fibromialgii są mieszane i obejmowały dwa badania z udziałem 80 pacjentów stosujących suplementację.
„Suplementacja witaminą D jest ważna w kontekście różnych chorób reumatycznych, ponieważ pozwala zapobiegać chorobom kości lub je leczyć” – stwierdzili Philippou i Nikiphorou.
Osoby cierpiące na choroby reumatyczne powinny sprawdzać stężenia witaminy D we krwi. Wyniki mogą pomóc w zaleceniu odpowiedniej dawki.
Kwas foliowy. Pacjenci przyjmujący metotreksat powinni przyjmować suplementy kwasu foliowego. Powód: Metotreksat może zmniejszać poziom kwasu foliowego, zwiększając ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Analiza raportów o zdarzeniach niepożądanych opublikowanych w czasopiśmie Pharmacoepidemiology wykazała, że osoby stosujące metotreksat, które przyjmowały kwas foliowy (lub inhibitory czynnika martwicy nowotworu alfa) miały zmniejszone ryzyko hepatotoksyczności lub supresji szpiku. Powszechnie zalecana dawka to 1 mg/dobę lub 5 mg raz na tydzień.
Witamina B12. W artykule perspektywicznym opublikowanym w Rheumatology International z 2024 roku naukowcy stwierdzili, że powinno oceniać się poziom witaminy B12 na wczesnym etapie procesu diagnostycznego chorób reumatologicznych. Wiele objawów anemii złośliwej, takich jak zmęczenie, imituje objawy chorób reumatologicznych. Twardzina układowa poprzez zmiany w przewodzie pokarmowym może powodować niedobór witaminy B12. W badaniu opublikowanym w Journal of Clinical Rheumatology 44 z 62 pacjentów z twardziną układową miało niski poziom witaminy B12.
Witamina E. Niedobór witaminy E występuje rzadko u zdrowych osób dorosłych. Jednak niektóre schorzenia, takie jak choroby zapalne jelit i zaburzenia wchłaniania, mogą zwiększać prawdopodobieństwo niedoboru witaminy E. W przypadku RZS suplementacja witaminą E może pomóc w zmniejszeniu obrzęku i wrażliwości stawów, jak wynika z systematycznego przeglądu badań z udziałem 39 845 pacjentów opublikowanych w European Journal of Clinical Nutrition. Naukowcy przypisują rolę tego składnika odżywczego we wspomaganiu naprawy jelit. Należy zachować ostrożność, ponieważ jej nadmiar może zwiększać ryzyko krwawienia. Zazwyczaj w dawkach powyżej 1000 mg/dobę.
Witamina A – jej niedobór występuje rzadko. Ryzyko nadmiernej suplementacji jest wyższe niż niedostatecznej suplementacji. Jednak niedobór witaminy A może wystąpić u osób z przewlekłymi problemami z trzustką, wątrobą lub przewodem pokarmowym. U osób z niedoborem suplementacja witaminą A może pomóc złagodzić objawy suchego oka częste w chorobie Sjögrena. Witamina A może pomóc w zmniejszeniu zmian na powierzchni oka, wspierając produkcję białek chroniących najbardziej zewnętrzne powierzchnie oczu. Zalecana dzienna dawka witaminy A wynosi 900 μg. Suplementy w dużych dawkach mogą powodować objawy i problemy ze strony przewodu pokarmowego oraz takie objawy jak letarg, senność, zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe i zmiany skórne.
Glukozamina i chondroityna – występują naturalnie w naszym organizmie i pomagają nam tworzyć i chronić tkankę łączną. Według badań opublikowanych w czasopiśmie Maturitas, ta kombinacja w formie tabletek jest najpopularniejszym suplementem diety w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Jednak badania nad jego skutecznością dają mieszane wyniki. Systematyczny przegląd 25 badań opublikowanych w Inflammopharmacology wykazał, że u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego suplementacja około 1500 mg glukozaminy dziennie zmniejszała zwężenie szpary stawu piszczelowo-udowego, podczas gdy suplementacja około 800 mg/d chondroityny zmniejszała intensywność bólu i poprawiała sprawność fizyczną w porównaniu z placebo. Duet glukozaminy i chondroityny nie przyniósł znaczących korzyści, być może potrzebne są dalsze badania.
Kwasy tłuszczowe omega-3. Olej rybny jest najlepiej sprzedającym się suplementem, który może być pomocny w zapalnych chorobach reumatologicznych. Systematyczny przegląd 30 badań obejmujących 710 pacjentów opublikowany w Arthritis Research & Therapy wykazał, że suplementy kwasów tłuszczowych omega-3 mogą złagodzić ból, obrzęk i tkliwość stawów u pacjentów z RZS, łuszczycowym zapaleniem stawów i zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Przegląd badań obejmujący pięć badań i 284 pacjentów opublikowany w International Journal of Environmental Research and Public Health u pacjentów z toczniem sugeruje, że suplementy kwasów tłuszczowych omega-3 mogą hamować aktywność choroby, markery stanu zapalnego i stres oksydacyjny oraz poprawić poziom lipidów i funkcję śródbłonka.
Kwasy tłuszczowe Omega-3 mają działanie przeciwzapalne, co może wyjaśniać ich korzyści. Na przykład u pacjentów z RZS suplementacja olejem rybnym została powiązana z podwyższonym poziomem rezolwin i protektyn we krwi, które pomagają stłumić stan zapalny, jak wynika z badania opublikowanego w czasopiśmie Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids.
Badacze zalecają łączenie żywności i suplementów: Jedz tłuste ryby co najmniej dwa razy w tygodniu, regularnie spożywaj roślinne źródła kwasów omega-3 – takie jak nasiona chia, siemię lniane lub orzechy włoskie – i rozważ codzienny suplement zawierający 2 g kwasów omega-3 3s z kwasu dokozaheksaenowego i kwasu eikozapentaenowego. Większość skutków ubocznych oleju rybnego jest łagodna, jak zgaga i nieświeży oddech. Olej rybi w dużych dawkach może powodować rozrzedzenie krwi, dlatego należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.
Probiotyki – mogą pomóc w walce ze skutkami chorób reumatologicznych. Terapie ukierunkowane na mikroflorę jelitową mogą złagodzić objawy lub czynniki zapalne w celiakii, toczniu, młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów, łuszczycy, chorobie Sjögrena, stwardnieniu rozsianym, twardzinie układowej, chorobie Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Wykazano również, że probiotyki łagodzą ból w fibromialgii. Probiotyki nie były pomocne w przypadku zapalenia stawów kręgosłupa lub RZS. Nie wystąpiły żadne zdarzenia niepożądane. Poprawiając równowagę bakterii w jelitach, probiotyki mogą hamować czynniki prozapalne i szlaki sygnałowe oraz regulować różnicowanie limfocytów T CD4+.
Nie wszystkie suplementy probiotyczne są sobie równe. Efekty mogą się różnić w zależności od mikroorganizmu i dawki. Zaleca się codzienne spożywanie probiotycznych źródeł żywności, takich jak jogurt, kefir, kiszona kapusta, kimchi, tempeh, miso i kombucha, a także prebiotycznych źródeł żywności, takich jak banany, cebula, karczochy i szparagi, owies, por i czosnek.
Kolagen. Coraz popularniejszy suplement do włosów, skóry i paznokci, niektóre peptydy kolagenowe lub hydrolizowane suplementy kolagenowe pomagają budować stawy.
Badania nie wykazały działań niepożądanych, a dawki zazwyczaj wahają się od 2,5 do 15 g/d.
Koenzym Q10 (CoQ10). Ten przeciwutleniacz występuje naturalnie w naszych komórkach i jest wytwarzany w wyniku fermentacji mikrobiologicznej do stosowania w suplementach diety. Przegląd badań 20 artykułów obejmujących 483 pacjentów w Clinical Nutrition ESPEN wykazał, że suplementacja CoQ10 do 300 mg/d była korzystna w leczeniu RZS, fibromialgii i zespołu antyfosfolipidowego (APS).
W RZS suplementacja CoQ10 zmniejsza wskaźniki aktywności choroby, OB i poziom cytokin oraz poziom dialdehydu malonowego. CoQ10 może chronić przed nadprodukcją reaktywnych form tlenu, które mogą powodować stany zapalne i uszkodzenia stawów. W przypadku fibromialgii w większości włączonych badań CoQ10 powiązano z poprawą bólu, zmęczenia, snu, liczbą punktów tkliwości, zaburzeniami nastroju. CoQ10 może pomóc w fibromialgii, poprawiając dysfunkcję mitochondriów.
W APS CoQ10 poprawia funkcję śródbłonka i zmniejsza działanie mediatorów prozakrzepowych i prozapalnych. CoQ10 może zmieniać ekspresję genów sprzyjających miażdżycy.
Rzadko występują działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nudności i biegunka, ale na ogół jest dobrze tolerowany.
Melatonina. Hormon to środek poprawiający sen, ma działanie odpornościowe i przeciwzapalne, które może przynieść korzyści osobom cierpiącym na choroby reumatologiczne. Przegląd badań 13 artykułów obejmujących 533 pacjentów w Clinical Nutrition ESPEN wykazał, że melatonina może pomóc poprawić sen, ból i nastrój w fibromialgii, chorobie zwyrodnieniowej stawów i osteoporozie, ale nie w przypadku RZS. Skutki uboczne są minimalne, rzadko występują nudności, senność, koszmary senne lub bóle głowy. Dawki 5-6 mg/d są prawdopodobnie bezpieczne dla większości dorosłych.
Przeciwutleniacze pochodzenia roślinnego
Wiele suplementów stosowanych w reumatologii to przeciwutleniacze pochodzące z ziół, przypraw lub innych roślin. Niektóre z tych substancji wpływają na szlaki zapalne w organizmie człowieka, powiedział dr Luís Silva, badacz chemii medycznej w Instytucie Politechnicznym w Guarda w Portugalii.
Kurkuma i kurkumina – zawierają kurkuminoidy, które mogą zmniejszać stany zapalne poprzez usuwanie wolnych rodników i hamowanie enzymów wytwarzających prostaglandyny.
Z badań Funka wynika, że kurkuma jest najpopularniejszym suplementem ziołowym dla osób chorych na RZS. Przegląd badań sześciu publikacji obejmujących 539 pacjentów w Frontiers in Immunology wykazał, że suplementacja kurkuminy zmniejsza wskaźniki zapalenia u pacjentów z RZS oraz liczbę obrzękniętych i bolesnych stawów. Kurkuma może również pomóc pacjentom z OA. Jak wynika z systematycznego przeglądu obejmującego 12 badań i 1438 uczestników opublikowanego w czasopiśmie Nutrients, u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów, którzy przyjmowali 1000 mg kurkuminy dziennie, łagodziła ból i poprawiała funkcjonowanie.
Kurkuma i metotreksat są powiązane z problemami z wątrobą. Niektórzy użytkownicy doświadczają również objawów ze strony przewodu pokarmowego, takich jak biegunka, ponieważ kurkuma nie wchłania się dobrze w przewodzie pokarmowym.
Ostropest plamisty (sylimaryna) często sprzedawany jest jako suplement wspomagający wątrobę, ale badania sugerują również, korzystne efekty także w przypadku RZS i OA. Systematyczny przegląd 12 badań opublikowanych w Current Rheumatology Reviews sugeruje, że suplementy sylimaryny mogą pomóc złagodzić ból, zmniejszyć stan zapalny i chronić macierz chrząstki, błonę maziową i komórki chrząstki w stawach. Naukowcy twierdzą, że suplement ten może pomóc dzięki właściwościom immunomodulującym, przeciwzapalnym, przeciwutleniającym i przeciwapoptotycznym. Dawki 250-750 mg wydają się bezpieczne. Mogą wystąpić działania niepożądane, takie jak zapalenie żołądka i jelit, biegunka, wzdęcia i ból głowy.
Boswellia serrata pozyskiwana z żywicy drzewa rosnącego w suchych, górskich regionach Azji i Afryki, Pomaga złagodzić ból i sztywność stawów oraz poprawia funkcjonowanie stawów w chorobie zwyrodnieniowej, sugeruje systematyczny przegląd siedmiu badań z udziałem 545 pacjentów z BMC Complementary Medicine i Terapie.
Użytkownicy zauważyli korzyści przy przyjmowaniu 100–250 mg/dobę przez 4 tygodnie lub dłużej. Związki zawarte w Boswellia serrata mogą hamować 5-lipoksygenazę, enzym zaangażowany w wytwarzanie leukotrienów zapalnych. Rzadko występują działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego.
Imbir – jest popularnym suplementem ziołowym wśród osób chorych na RZS. Badanie kliniczne z udziałem 70 pacjentów z RZS opublikowane w czasopiśmie Gene wykazało, że przyjmowanie 1500 mg imbiru dziennie przez 12 tygodni redukowało stan zapalny stawów i zwiększyło ekspresję genów FoxP3, które są powiązane z funkcją regulatorowych limfocytów T. Metaanaliza obejmująca trzy badania z udziałem 330 pacjentów przyjmujących imbir opublikowana w czasopiśmie Nutrients sugeruje, że imbir może zmniejszać ból i ogólnoustrojowy stan zapalny u osób z chorobą zwyrodnieniową stawów. Badania przedkliniczne sugerują, że związki fenolowe zawarte w tym korzeniu, takie jak gingerole, zmniejszają stan zapalny poprzez wiele mechanizmów.
Badania wykazały duże zróżnicowanie jakości suplementów imbirowych, co potwierdziło znaczenie wyboru niezależnie zweryfikowanego produktu. Bezpieczna dawka to 2 – 2,5 g/kg masy ciała.
Resweratrol – związek występujący w czerwonych winogronach i czerwonym winie, szczególnie dobrze blokuje enzymy COX-2, co stanowi ważny etap w kaskadzie stanu zapalnego. Ze względu na swoją strukturę chemiczną ma on duże powinowactwo do tych enzymów, co prowadzi do ich hamowania. Przegląd badań pięciu artykułów opublikowanych w European Journal of Rheumatology na grupie 481 pacjentów wykazał, że osoby z chorobą zwyrodnieniową stawów, RZS lub zapaleniem tętnic Takayasu, które przyjmowały resweratrol w dawce 250–1000 mg/dobę zauważyły poprawę w zakresie bólu, funkcjonowania, zmniejszenie aktywności choroby, obrzęku stawów i stanu zapalnego, bez skutków ubocznych.
Cynamon jest często reklamowany jako środek obniżający poziom cukru we krwi i wspierający zdrowie kości. W małym badaniu z udziałem 36 kobiet chorych na RZS, opublikowanym w Journal of the American College of Nutrition, uczestniczki, które spożywały 2 g proszku cynamonowego dziennie, miały mniejszą aktywność choroby wraz ze zmniejszeniem bólu oraz tkliwości i obrzęku stawów. Cynamon może zmniejszać ból poprzez hamowanie prostaglandyn i stan zapalny poprzez zmniejszenie uwalniania kwasu arachidonowego z błon komórkowych. Do najczęstszych skutków ubocznych należą problemy z przewodem pokarmowym i reakcje alergiczne.
Również adaptogeny wspomagają naprawę naszego organizmu i pomagają w leczeniu wielu chorób reumatycznych.
Kordyceps (Cordyceps sinensis) – zwiększa energię i wytrzymałość, wspiera układ oddechowy i krążenia.
Lukrecja (Glycyrrhiza glabra) – wzmacnia odporność, wspomaga układ trawienny, łagodzi kaszel.
Różeniec górski (Rhodiola rosea) – zwiększa odporność na stres, poprawia koncentrację, wspiera energię psychofizyczną.
Goji (Lycium barbarum) – poprawia wzrok, wzmacnia odporność, działa przeciwstarzeniowo, wspiera wątrobę.
Jiaogulan (Gynostemma pentaphyllum) – zwiększa energię, poprawia krążenie, obniża cholesterol.
Hibiskus (Hibiscus sabdariffa) – obniża ciśnienie, wspomaga trawienie, bogaty w witaminę C.
Schisandra (Schisandra chinensis) – poprawia koncentrację, wspomaga wątrobę, działa detoksykacyjnie.