Palenie tytoniu a zapalenie stawów
Palenie znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) jak i innych rodzajów zapaleń stawów oraz pogarsza objawy choroby zwyrodnieniowej stawów (ChZS). Zmniejsza również skuteczność niektórych leków reumatycznych.
Ponadto osłabia układ odpornościowy, przez co zwiększa ryzyko infekcji bakteryjnych i grzybiczych a także pierwotniakowych, wywołujących stany zapalne stawów i zaostrzających przebieg różnych chorób tzw. chorób autoimmunologicznych.
Najnowsze badania przeprowadzone przez amerykańskich badaczy pod kierunkiem dr Jeffrey’a Sparksa z Brigham and Women’s Hospital dowodzą, że wczesne rzucenie palenia przez kobiety znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania na najczęstszą z postaci zapalenia stawów – seropozytywną postać reumatoidalnego zapalenia stawów.
Szkodliwe jest zarówno palenie (czynne lub bierne) papierosów, jak i cygar lub fajki, a także żucie tytoniu i palenie fajki wodnej oraz papierosów elektronicznych.
Dym tytoniowy zawiera ponad 4 000 związków chemicznych, w tym ponad 40 znanych czynników rakotwórczych oraz szereg środków toksycznych. Nie ustalono żadnego bezpiecznego poziomu narażenia na dym.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i niektóre rodzaje choroby zwyrodnieniowej stawów (ChZS) rozwijają się u osób mających pewną skłonność genetyczną, ale same geny nie wystarczają, aby wywołać którąkolwiek z tych chorób. Większość osób, które mają te tak zwane „geny podatności”, nigdy nie zachoruje na zapalenie stawów, podczas gdy u innych, którzy ich nie mają, może rozwinąć się choroba.
Nawet przy predyspozycjach genetycznych, do wywołania objawów chorobowych potrzebne są dodatkowe czynniki, na przykład ciężki uraz, silna infekcja, silny stres, przewlekły stres lub inny czynnik obniżający odporność organizmu. Spośród kilku znanych czynników środowiskowych zatrucie metalami ciężkimi i palenie tytoniu są jednymi z najlepiej zbadanych.
Obniżenie odporności ułatwia migrację pierwotniaków z przewodu pokarmowego do stawów, gdzie wywołują stan zapalny.
Rola palenia w autoimmunologicznych i zapalnych formach zapalenia stawów, a także w dziesiątkach innych chorób nie budzi wątpliwości. Już dwadzieścia lat temu naukowcy ocenili, że ryzyko wystąpienia RZS było dwukrotnie wyższe u palących mężczyzn i 1,3 razy wyższe u palących kobiet w porównaniu z osobami, które nie paliły. Inne badania wykazały, że ryzyko to wzrastało wraz z czasem trwania i liczbą wypalanych papierosów – około 26% wyższe ryzyko było u osób palących od jednego do 10 paczkolat (liczba wypalanych papierosów dziennie razy liczba wypalanych lat) i 94% wyższe ryzyko dla osób palących ponad 20 paczkolat). Palenie tytoniu może również prowadzić do rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów u osób, które nie mają predyspozycji genetycznej.
Przeciwciała przeciwko cytrulinowanym białkom (CCP) są silnym biomarkerem RZS i często występują w badaniach krwi na wiele lat przed pojawieniem się objawów choroby.
Im więcej i im dłużej palisz, tym masz większe ryzyko rozwoju zapalenia stawów.
Dym tytoniowy zawiera tysiące toksyn i rakotwórczych substancji chemicznych. Układ odpornościowy postrzega je jako zagrożenie i mobilizuje obronę przeciwko nim, co prowadzi do eksplozji wadliwych komórek T, białek zapalnych, takich jak czynnik martwicy nowotworu (TNF) i całej armii interleukin. Jest on również pełen wolnych rodników – niestabilnych atomów, które organizm wytwarza jako produkt uboczny normalnego metabolizmu i narażenia na toksyny. Wolne rodniki zawsze szukają połączenia z innymi atomami i uszkadzają komórki oraz nasilają stan zapalny. Ten stan zapalny generuje więcej wolnych rodników w niekończącej się pętli.
Palenie jest również główną przyczyną chorób dziąseł, które mogą prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, w tym zapalenia stawów. Bakterie i pierwotniaki przedostają się przez uszkodzoną tkankę dziąseł do krwiobiegu i przemieszczają się do różnych stawów.
Metotreksat, główny lek stosowany w zapaleniu stawów, jest skuteczny tylko u połowy chorych, a palenie jest jednym z powodów słabej odpowiedzi na metotreksat. Osoby, które palą mniej niż 10 papierosów dziennie, mają większe szanse na odpowiedź na leczenie metotreksatem niż osoby, które palą więcej. Palenie ogranicza również odpowiedź na inne leki stosowane w zapaleniu stawów, w tym rytuksymab (Rituxan) i leki biologiczne anty-TNF.
Droga od palenia do choroby zwyrodnieniowej stawów nie jest tak oczywista.
Badanie randomizacji mendlowskiej z 2022 r. obejmujące setki tysięcy pacjentów w United Kingdom Biobank, a także wyniki innych opublikowanych badań, wykazały związek między chorobą zwyrodnieniową stawów, paleniem i otyłością.
Palacze są szczególnie narażeni na:
- Choroby układu oddechowego – rozedmę płuc, przewlekłe zapalenie oskrzeli, raka płuc, raka języka, raka wargi, raka jamy ustnej, raka krtani, raka tchawicy, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, astmę oskrzelową, gruźlicę.
- Choroby układu krążenia – chorobę niedokrwienną serca, zawał mięśnia sercowego, miażdżycę zarostową kończyn dolnych, nadciśnienie tętnicze, tętniaka aorty.
- Zapalenia stawów
- Chorobę zwyrodnieniową stawów
- Nowotwory
- Inne choroby: wrzody żołądka oraz dwunastnicy, przepukliny jelitowe, choroby oczu (katarakty, niedowidzenia, degenerację plamkową), impotencję, upośledzenie płodności.
Wpływ palenia na stawy:
- Zwiększone ryzyko rozwoju RZS,
- Nasila objawy RZS,
- Przyspiesza postęp ChZS,
- Zmniejsza skuteczność leków,
- Jest główną przyczyną choroby dziąseł,
- Palacze z ChZS mogą odczuwać wyższy poziom bólu i być bardziej wrażliwi na ból,
- Palenie pogarsza przepływ krwi i zmniejsza produkcję kolagenu,
- Negatywnie wpływa na układ odpornościowy (infekcje).
Dym tytoniowy zaburza procesy tworzenia się kolagenu i kwasu hialuronowego oraz obniża poziom witamin, głównie A, C i E, niezbędnych do prawidłowej odnowy. To przyczynia się do zaburzenia procesów gojenia, a także do nasilenia zjawiska włóknienia.
Liczne badania dostarczyły przekonujących dowodów na silny związek między paleniem a zwiększonym ryzykiem reumatoidalnego zapalenia stawów. Związek ten jest szczególnie godny uwagi u osób z genetyczną predyspozycją do tej choroby. Naukowcy zidentyfikowali specyficzne markery genetyczne, takie jak wspólny epitop HLA-DRB1, które oddziałują z paleniem, zwiększając ryzyko reumatoidalnego zapalenia stawów.
Wykazano, że palenie tytoniu i papierosów wywołuje szereg reakcji układu odpornościowego, które przyczyniają się do rozwoju i zaostrzenia chorób autoimmunologicznych, zwiększając ryzyko zapalenia stawów.
Oto kilka kluczowych mechanizmów, które zwiększają ryzyko wystąpienia zapalenia stawów:
Zapalenie: Wiadomo, że palenie wywołuje stan zapalny w organizmie, wpływając na różne narządy i układy. Może to nasilić odpowiedź immunologiczną, prowadząc do zwiększonego uszkodzenia stawów i nasilenia objawów u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Aktywacja autoimmunologiczna: Wykazano, że palenie tytoniu i papierosów promuje produkcję przeciwciał przeciwko białkom cytrulinowanym (ACPA), zwiększając ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów. Przeciwciała te powszechnie występują u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów i są związane z cięższą postacią choroby.
Genetyka: Interakcja między czynnikami genetycznymi a paleniem jest krytycznym aspektem związku między paleniem a reumatoidalnym zapaleniem stawów. Niektóre warianty genetyczne, szczególnie w obrębie genu HLA-DRB1, wydają się sprawiać, że osoby są bardziej podatne na ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów z powodu skutków palenia.
W przypadku pacjentów z zapaleniem stawów, rzucenie palenia jest istotnym elementem ogólnego leczenia choroby. Badania wykazały, że palacze, mają gorsze wyniki leczenia i słabsze reakcje na niektóre leki w porównaniu z osobami niepalącymi. Poprzez rzucenie palenia chorzy z zapaleniem stawów mogą poprawić swoją reakcję na interwencje terapeutyczne, doświadczyć mniejszej liczby powikłań i poprawić ogólną jakość życia.
Palenie przyczynia się do rozwoju zapalenia stawów, bo wywołuje reakcje zapalne w organizmie i promuje produkcję przeciwciał przeciwko cytrulinowanym białkom (CCP), zwiększając ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów.
Zaprzestanie palenia jest uważane za kluczowy element kompleksowego leczenia choroby u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów.