Zaburzenia węchu.
Prawidłowo funkcjonujący zmysł węchu odgrywa ważną rolę ostrzegając o niebezpiecznych substancjach, takich jak dym czy trujący gaz i ułatwiając ich lokalizację. Pozwala na dobór odpowiednich pokarmów (świeżość, jakość), ma udział w wydzielaniu śliny i soku żołądkowego oraz w percepcji wrażeń smakowych.
Każdy kto to ma słaby węch, ma również osłabiony zmysłu smaku. Ponieważ za odczuwanie smaków odpowiedzialny jest również węch.
Osoby z osłabionym węchem odżywiają się niezdrowo. Spożywają mocno słone lub tłuste potrawy, charakteryzujące się bardziej intensywnym smakiem. Nie zauważają również przykrego zapachu lub smaku zepsutego jedzenia.
Zaburzenia powonienia są częstszym problemem niż się wydaje, a ryzyko ich wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem. Wśród młodych ludzi problem ten dotyczy około 5% osób, natomiast w grupie powyżej osiemdziesiątego roku życia już prawie 50%. Jeżeli bez dodatkowego przyprawiania każde danie wydaje się mdłe lub przestajesz odczuwać nawet wyraźne zapachy, to stan ten wymaga przebadania. Zawsze jest to sygnał ostrzegawczy o rozwijających się zaburzeniach w organizmie.
Może to być poważny sygnał ostrzegawczy, jak w początkowym etapie choroby Alzheimera lub w przypadku choroby Parkinsona.
Około 70% przypadków zaburzenia powonienia wynika z przewlekłych stanów zapalnych w obszarze nosa lub zatok.
Możliwe przyczyny zaburzeń:
– stany zapalne nosa lub zatok (spowodowane przez infekcję lub alergię),
– polipy,
– uszkodzenia nabłonka węchowego nosa przez toksyny (np. dym, narkotyki, formaldehyd, pestycydy),
– skutki uboczne przyjmowania leków takich jak antybiotyki (np. amikacyna), leków obniżających ciśnienie (np. nifedypina), przeciwbólowych (np. morfina),
– ciężka infekcja wirusowa nerwu węchowego,
– uszkodzenia czaszki,
– guzy mózgu,
– choroba Parkinsona, Alzheimera, stwardnienie rozsiane,
– cukrzyca, niedoczynność tarczycy, choroby nerek i wątroby,
– depresja, schizofrenia.
Często w czasie infekcji lub nasilenia alergii zmysł węchu pogarsza się, a po ustąpieniu objawów powraca on do pełnej sprawności. Jeżeli nie to wskazane jest szukanie przyczyn
Podobnie jak mięśnie, zmysł zapachu można również wzmacniać poprzez jego częste użytkowanie.
Jeśli twój zmysłu powonienia nagle się pogarsza, skonsultuj się ze laryngologiem. Im szybciej zostanie wdrożone leczenie lub trening, tym większe są szanse na odzyskanie sprawnego węchu. Aby wzmocnić swój węch, świadomie wąchaj w ogrodzie różne rodzaje kwiatów lub porozstawiaj w mieszkaniu kadzidełka i świeże kwiaty. Wąchaj je aktywnie.
Utrata lub zaburzenia węchu są najczęściej związane z chorobami laryngologicznymi. Przyczyną zaburzeń lub utraty węchu mogą być też często występujące infekcje dróg oddechowych, narażenie na toksyczne susbstancje, dymy, pyły, palenie tytoniu. Wraz z wiekiem także dochodzi do osłabienia węchu. Leczenie zależy od przyczyny zaburzeń węchu.
Istnieje około 200 różnych przyczyn zaburzeń węchu. Wynika to z długiej drogi nerwowej od receptora węchowego w nosie do ośrodka korowego w mózgu, który analizuje dane zapachowe. Droga nerwu węchowego zaczyna się nabłonkiem receptorowym, który się znajduje w błonie śluzowej przewodów nosowych. Neurony receptorowe mają ograniczony czas przeżycia, przeciętnie 30 dni, a więc z jednej strony leczenie, które uszkadza podziały komórkowe może zaburzyć funkcje receptora węchowego, ale również funkcja receptora może być przywrócona poprzez jego regenerację.
Rozróżnianie zapachów może być zaburzone przez:
- zamknięcie przewodów nosowych, co utrudnia przenikanie substancji lotnych do nabłonka receptorowego,
- upośledzenie funkcji receptora węchowego,
- uszkodzenie samego nerwu węchowego,
- patologiczne procesy, które rozwijają się w mózgu.
Najczęstszymi przyczynami zaburzeń w odczuwaniu zapachów są choroby laryngologiczne. Utrata powonienia może być spowodowana wadami rozwojowymi, infekcją górnych dróg oddechowych, zapaleniem alergicznym błony śluzowej nosa, zapaleniem zatok obocznych nosa, polipami, guzami nosa i gardła.
Zaburzenia węchu i smaku są częste podczas i po infekcji COVID-19.
Z przyczyn neurologicznych najczęściej zaburzenia węchu powstają w wyniku urazów czaszkowo-mózgowych, w wyniku których może dojść do zerwania bardzo cienkich włókien nerwowych przechodzących przez wąskie otwory lub urazu samego nerwu węchowego czy kory mózgowej odpowiedzialnej za analizę zapachów. Najczęściej dochodzi do tego podczas wypadków komunikacyjnych (u około 10–20% poszkodowanych).
Utrata węchu może być jedno- lub obustronna, a także przejściowa lub trwała. Uważa się, że jeżeli utrata węchu trwa ponad rok po urazie, to jest ona nieodwracalna. Rzadko osłabienie, a następnie brak węchu może być wywołane rozwijającym się guzem przedniego dołu czaszki (najczęściej są to wolno rosnące, łagodne oponiaki), wtedy często jest to jednostronna utrata węchu, która najczęściej nie jest zauważana przez chorego.
Narażenie na toksyczne substancje, pyły, dym tytoniowy może powodować osłabienie odczuwania zapachów. Zmniejszenie wrażliwości, oceny nasilenia, identyfikowania i odróżnienia zapachów może również być spowodowane starzeniem się.
Zaburzenia węchu mogą być objawem niepożądanym leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego, takich jak nifedypina, diltazem, kaptopryl, czy leków podawanych w przypadku padaczki, takich jak lamotrygina, karbamazepina, fenytoina. Niektóre antybiotyki długo stosowane niekorzystnie wpływają na przewodnictwo we włóknach nerwu węchowego. Leki przyjmowane przewlekle donosowo zawierające sterydy lub glukonian cynku mają negatywny wpływ na funkcję narządu węchu.
Choroby układowe, takie jak cukrzyca, marskość wątroby, niedoczynność tarczycy także osłabiają odczuwanie zapachów.
Zaburzenia węchu w postaci nieprawidłowego odczuwania zapachów mogą występować w depresji. W schizofrenii pojawiają się omamy węchowe – najczęściej są to nieprzyjemne zapachy (np. zapach spalenizny). Podrażnienie kory węchowej w płacie skroniowym może wywołać napady padaczkowe, w których występuje nagłe odczuwanie nieprzyjemnego zapachu ustępujące w ciągu kilku minut.
Jednostronne zaburzenia węchu lub wyraźne napadowe, krótkotrwałe zaburzenia węchu wymagają konsultacji lekarskiej, szczególnie gdy towarzyszą im inne objawy, jak bóle głowy, nudności, wymioty.
Badanie głowy techniką rezonansu magnetycznego należy wykonać u wszystkich chorych, u których nie da się wytłumaczyć utraty węchu przebytym urazem, zabiegiem neurochirurgicznym okolicy węchowej lub inną zdiagnozowaną chorobą. Badanie to pozwala na wykrycie nieprawidłowości w okolicy czołowej lub skroniowej mózgu (guzy, zaniki).
Rokowanie w przypadku utraty węchu zależy od przyczyny, która ją wywołała.
U chorych z zaburzeniami węchu po infekcji wirusowej dróg oddechowych pomocny może być trening węchowy. Wpływa on korzystnie na powrót prawidłowej funkcji węchu.
Wiele osób po przebyciu infekcji SARS CoV2 ma problemy z powonieniem.
W pierwszej fali zakażeń SARS-CoV-2 zaburzenia węchu i smaku dotyczyły aż 70 proc. zakażonych. W kolejnych falach, zdominowanych przez warianty delta i omikron, odpowiednio 40 i 17 proc.
W takiej sytuacji powinno się ćwiczyć zmysł węchu.
Jeśli słabo odczuwasz zapachy lub w ogóle nie jesteś w stanie ich rozróżniać, poniższy trening może ci pomóc poprawić węch.
Do przeprowadzenia tego treningu potrzebne są 4 szczelne pojemniki. Napełnione następującymi substancjami:
- Ziarna kawy.
- Goździki.
- Olejek eukaliptusowy (lub ulubione perfumy).
- Olejek różany (lub krem Nivea).
– Każdego dnia o rano i wieczorem wąchaj po 15 sekund każdą z próbek. Następnie powtórz ten proces. Ważne jest, aby trzymać się ustalonej kolejności wąchania próbek.
– Najpóźniej po miesiącu wymień próbki na świeże.
– Po 3 miesiącach możesz oczekiwać pierwszych sukcesów. Powrót zmysłu powonienia do całkowitej lub częściowej sprawności może jednak potrwać nawet kilka miesięcy.
Należy pamiętać, że odczuwanie smaku pokarmów jest bardzo silnie związane z ich zapachem i dlatego osoby z upośledzeniem węchu skarżą się na wyraźne zaburzenia smaku, mimo braku zmian chorobowych w strukturach odpowiedzialnych za odczuwanie smaku.